Lood in de leefomgeving: meest gestelde vragen

Hoe komt lood in de Amsterdamse bodem?

De verontreiniging met lood in de bodem is ontstaan door diverse bronnen en oorzaken, zoals loodhoudend afval dat in het verleden is gebruikt om grond op te h0gen. De verontreiniging zit in de bovenste grondlaag die door eeuwenlang menselijk gebruik is ontstaan. Ook andere zware metalen zoals koper, lood, zink en PAK’s (teerachtige stoffen) kunnen voorkomen in de bovenste grondlaag.

Een belangrijk kenmerk van de verontreiniging met lood is dat deze aanwezig is in een groot gebied. Daarbinnen zijn soms grote verschillen, dus hoge gehaltes in een bepaald gebied en weer lage in een daarnaast gelegen gebied. In Amsterdam komt verontreiniging met lood voor in oude bebouwde gebieden. Amsterdam is hierin niet uniek: in veel oude binnensteden komt lood (sterk) verhoogd voor.

Wat is het gezondheidsrisico van lood in de bodem?

Jonge kinderen tot 6 jaar zijn het meest gevoelig voor lood. Dat komt omdat zij lood makkelijker opnemen dan volwassenen en lood kunnen binnen krijgen door spelen op niet afgedekte verontreinigde grond. Kinderen in deze leeftijd stoppen soms hun vingers in hun mond en op die manier kunnen ze lood binnenkrijgen. In de meeste gevallen is de grond betegeld of ligt er gras, waardoor kinderen niet makkelijk met lood vervuilde grond binnen krijgen. In dat geval is er geen risico. Als kinderen wel te veel lood binnenkrijgen, kan dat een nadelig effect hebben op hun leervermogen.

Uit voorzorg wil de gemeente Amsterdam daarom ouders van jonge kinderen bewust maken van lood in de bodem. Want, hoe minder lood kinderen binnenkrijgen, hoe beter.

Oudere kinderen en volwassenen zullen bij een bodemvervuiling met lood niet zo snel te veel lood binnenkrijgen, omdat ze eventuele vuile handen minder in hun mond stoppen. Zij lopen daarom geen gezondheidsrisico.De mate van risico is sterk afhankelijk van de lokale situatie, zoals de aanwezigheid van een (groente)tuin en het specifieke gedrag van de bewoners. Als u of uw kind het lood niet inslikt is er in de meeste gevallen geen gezondheidsrisico.

Hoe kom ik in contact met lood?

Jonge kinderen tot 6 jaar kunnen lood uit de bodem binnenkrijgen doordat zij bij het buitenspelen vieze vingers in hun mond steken. De grond die zij zo in hun mond krijgen kunnen ze doorslikken. Lood wordt ook opgenomen door groenten die op vervuilde grond worden geteeld. Niet alle groenten en fruit nemen evenveel lood op. Als iemand groenten uit eigen tuin eet, kan dat een bijdrage leveren aan de hoeveelheid lood in het lichaam. Ook drinkwater kan een belangrijke bron zijn. Als een woning loden drinkwaterleidingen heeft, komt er via de leiding lood in het drinkwater terecht. Dit is soms in oude huizen nog het geval.

In nieuwbouwwoningen zijn geen loden waterleidingen aanwezig, maar lood kan in het begin uitspoelen door watermeters of nieuwe kranen.

> Meer informatie over lood in drinkwater

Wat kan ik doen om zo weinig mogelijk lood uit de bodem binnen te krijgen?

Om contact met verontreinigde grond te beperken kunt u het volgende doen:

• Laat kinderen spelen in een aparte zandbak met schoon wit zand.
• Teel groente in bakken met schone grond.
• Breng een contact laag van schone grond aan, eventueel na afgraven van de verontreinigde bovenlaag. Of breng afdekmateriaal aan (bestrating of een dichte grasmat), met een schone zandlaag eronder. Doe dit vooral op plaatsen waar kinderen spelen.
• Let goed op de hygiëne: Laat uw kinderen hun handen wassen na het buitenspelen. Was ook zelf uw handen na het tuinieren in eigen tuin en voor het eten.
• Ga de inloop van grond in huis tegen door schoenen uit te doen voor u naar binnen gaat.
• Stofzuig regelmatig uw huis, vooral als u of uw kinderen regelmatig met grond aan de schoenen het huis inkomen.

Is mijn tuin verontreinigd?

Als er ooit op uw adres een bodemonderzoek is uitgevoerd, kunt u via de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied achterhalen of uw tuin verontreinigd is. Dat kan door het contactformulier op de website van de Omgevingsdienst in te vullen. Als er geen gegevens van uw tuin bekend zijn, kunt u overwegen zelf een onderzoek uit te laten voeren.

Ik eet al jaren uit de tuin, loop ik nu risico?

U kunt lood binnenkrijgen als u groenten eet die in verontreinigde grond geteeld zijn. Groenten kunnen via de wortels lood uit de grond opnemen of u kunt kleine deeltjes vervuilde grond binnenkrijgen via ongewassen groenten of vieze handen. Of dit ongezond is, hangt af van het soort vervuiling en de hoeveelheid die in het lichaam terechtkomt. Dit wordt bepaald door zaken als het soort groente dat u teelt (niet alle soorten nemen evenveel lood op), en hoe vaak en hoeveel groente u uit de tuin eet. In de praktijk blijkt vaak dat de risico’s van het eten van gewassen die geteeld zijn op vervuilde grond erg klein zijn. Toch is het verstandig om onnodige blootstelling aan stoffen zo veel als mogelijk te voorkomen. Op de website van de gemeente Amsterdam vindt u informatie over het zelf telen van groente in uw tuin.

Als  u vragen heeft over lood in relatie tot uw gezondheid dan kunt u bellen met de GGD Amsterdam, team Milieu en Gezondheid (020) 555 5405. E-mail: leefomgeving@ggd.amsterdam.nl

Waarom is er nu pas aandacht voor lood?

Begin 2016 is er een rapport uitgekomen van het RIVM waaruit bleek dat lood effect kan hebben op het leervermogen van kinderen bij lagere concentraties dan eerder werd gedacht. Er is alleen (nog) geen nieuwe norm voor lood in de bodem vastgesteld. Omdat tuinen op de meeste plekken in Amsterdam bedekt zijn met gras of  tegels, zullen kinderen niet snel veel lood binnenkrijgen. Toch zijn er plekken waar kinderen in contact kunnen komen met zwart zand in de bodem waarin lood aanwezig is. De gemeente Amsterdam informeert ouders van jonge kinderen daarom uit voorzorg. Hoe minder lood kinderen binnenkrijgen hoe beter. Vandaar dat er nu nieuwe aandacht voor is.

Zijn speeltuintjes verontreinigd?

Voor officiële speeltuintjes zijn goedgekeurde materialen op de bodem gebruikt. Daardoor komen spelende kinderen niet in contact met de onderliggende bodem en krijgen zij geen lood binnen.

De gemeente Amsterdam heeft in 2010 de bodem van speelplaatsen bij basisscholen, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang geïnspecteerd. Vanwege de nieuwe inzichten (zie vorige vraag) gaat de gemeente opnieuw na of deze locaties veilig genoeg zijn. Dit geldt ook voor nieuwe locaties. Zonodig worden er maatregelen genomen.

Wat doet de gemeente Amsterdam?

Amsterdam heeft in het verleden plekken zoals speelplaatsen op loodverontreiniging onderzocht en waar nodig maatregelen genomen. Er is nog geen nieuwe norm voor lood in de bodem, maar gezien de nieuwe inzichten wordt gekeken of er nog verdere actie nodig is.

Verder inventariseert de gemeente zoveel als mogelijk de loodverontreiniging in de stad. Omdat de bodem vaak is afgedekt met bijvoorbeeld tegels of gras, kunnen mensen niet overal met lood in contact komen. Meestal is het op dergelijke plekken daarom niet nodig om de verontreinigde grond af te graven.

Hoe weet ik of ik een loden drinkwaterleiding heb?

U kunt loden leidingen herkennen aan de onregelmatige vorm, de dikte en de grijze kleur. Aansluitingen bestaan niet uit koppelstukjes maar uit een verdikking van de leiding zelf. Tikken op een loden leiding geeft een doffer geluid dan op een koperen of ijzeren leiding. Dit is niet altijd eenvoudig te achterhalen omdat de meeste leidingen onder de vloer of in de muur zitten, of geverfd zijn. Dit kan eventueel worden vastgesteld met speciale apparatuur door sommige installateurs of een medewerker van een drinkwaterbedrijf. Huurders kunnen bij de verhuurder nagaan of informatie beschikbaar is over de drinkwaterleiding in de woning.

Tot welk jaar precies loden drinkwaterleidingen werden aangelegd is niet bekend. In huizen met een bouwjaar voor 1945 was lood zeker gebruikelijk. In huizen gebouwd tussen 1945 en 1960 zitten mogelijk ook nog loden binnenleidingen. Huiseigenaren zijn zelf verantwoordelijk voor het vervangen van loden drinkwaterleidingen in de woning. Om ze te verwijderen kan het beste een erkend installateur worden ingeschakeld, bijvoorbeeld een loodgieter. Een indicatie van de kosten hiervoor kan de gemeente niet geven.

Waar kan ik terecht voor meer informatie?

Voor specifieke vragen over lood in relatie tot gezondheid verwijzen wij u door naar de GGD Amsterdam, team Milieu en Gezondheid (020) 555 5405 of per mail leefomgeving@ggd.amsterdam.nl. Mocht u vragen hebben over de achtergronden van de onderzoeken naar lood, of heeft u vragen over bodemverontreiniging, dan kunt u het contactformulier gebruiken op de website van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied.