We moeten mensen sociaal en emotioneel zo gezond mogelijk maken
Caroline Kooij was 20 jaar verloskundige in Amsterdam-Zuidoost, Diemen en Abcoude en heeft in haar praktijk dagelijks met bestaansonzekerheid in gezinnen te maken. Een goede samenwerking tussen alle betrokken partijen is volgens haar essentieel. Kooij: “Onze taak is mensen niet alleen fysiek, maar ook sociaal en emotioneel gezond te krijgen.”
Bestaansonzekerheid: wat is dat eigenlijk precies? Kooij: “Het gaat bij bestaansonzekerheid om allerlei factoren die de leefsituatie van een moeder of gezin beïnvloeden, zoals armoede, schulden of huisvestingsproblematiek. Iemand met financiële problemen zal vaak ook slechter slapen, kan minder goed vooruit plannen en eet misschien ongezonder. Het samenspel van factoren zorgt voor langdurige stress en dat kan de ontwikkeling van het kind schaden.”
Kooij ziet hiervan veel voorbeelden in haar praktijk. Ze werkt met moeders en gezinnen die veel tegenslagen hebben ervaren en soms lastig hun plek vinden in de samenleving. Brieven van de overheid zijn vaak moeilijk te begrijpen. En hoe het precies zit met het aanvragen van een uitkering, het inschrijven op een adres of het aanspraak maken op toeslagen is hen niet altijd duidelijk. “Voeg daar de inflatie, de stijgende gasprijzen en de nasleep van corona aan toe en je hebt een flinke cocktail van stressfactoren,” legt Kooij uit. “Dan krijg je vervolgens te horen dat je zwangerschapssuikerziekte hebt en een bepaald dieet moet volgen. Wie geen geld heeft voor boodschappen of te moe is om maaltijden vooruit te plannen, zal dat dieet niet onder controle krijgen. En dat is dan weer ongezond voor het (ongeboren) kindje.”
Stressbuffers creëren
Hoe kunnen we daar verandering in brengen? Kooij erkent dat bestaansonzekerheid voor veel gezinnen een groot probleem is. “De grote problemen kunnen we simpelweg niet oplossen. We kunnen moeilijk van het energiebedrijf eisen dat onze cliënten geen gas meer hoeven te betalen. En dat is soms heel frustrerend”, legt ze uit. “Maar wat we als zorgverleners wél kunnen doen is mensen sociaal en emotioneel zo gezond mogelijk maken. Dat doen we door een soort stressbuffers te creëren. Denk bijvoorbeeld aan het bouwen van een vertrouwensband tussen cliënt en zorgverlener. Aan laagdrempelige bereikbaarheid. Of zorg ervoor dat zwangeren kunnen aanhaken bij een zorgnetwerk van andere zwangere vrouwen. We luisteren, zoeken samen naar oplossingen en bekrachtigen vrouwen. Zo geven we hen vertrouwen en kunnen ze beter met stress omgaan.”
De verloskundige vindt het mooi om deze manier steun te kunnen bieden. “Voor mij is het een groot compliment wanneer de vrouwen met wie ik werk zich echt gehoord en gezien voelen. Het vertrouwen in de zorg is bij deze doelgroep niet altijd groot. En ik ben – om het plat te zeggen – ook maar ‘een witte, hoogopgeleide vrouw die even komt vertellen hoe het zit’. Er is vaak sprake van een afstand en die moet je zien te overbruggen. Ik ben dankbaar als dat lukt. Dat geeft me de grootste voldoening.”
Complexe puzzel
Hoe kunnen we de sociale en emotionele gezondheid van jonge moeders en gezinnen vergroten? Als zorgprofessional zie je vaak een stukje van de complexe puzzel. Samen optrekken met andere professionals is essentieel. De meerwaarde van de Week van de Gezonde Kansrijke Start van GGD Amsterdam is volgens Kooij vooral dat je contact legt met andere zorgprofessionals en onderzoekt hoe je je gezamenlijke impact kunt vergroten. “Ik hoop er veel kennis en inspiratie op te doen vanuit andere sectoren. Het is altijd nuttig om te weten waar je terechtkunt voor dingen die niet helemaal op jouw bordje passen. Vaak voel je als zorgverlener haarfijn aan of het een situatie is ‘waar je iets mee moet’. Maar je kunt het niet zelf oplossen. Het is dan fijn om te weten waar je partners zitten. Daarnaast hoop ik dat we mensen niet stigmatiseren en in hokjes plaatsen. Bestaansonzekerheid kan echt iedereen overkomen.”
Juiste plek
De samenwerking tussen verschillende partijen die met de doelgroep te maken hebben, is daarbij van groot belang om echt bewustzijn te creëren. “Iedereen kan een steentje bijdragen”, legt Kooij uit. “De schuldhulpverlener helpt bij de financiële problematiek en voor opvoedproblemen kun je bij JGZ terecht. Als we allemaal een stukje van de puzzel oppakken, hoop ik dat we de mensen die het nodig hebben op de juiste manier bereiken. Er is namelijk veel aanbod, maar het is moeilijk de juiste hulp op de juiste plek te krijgen. Mijn advies: weet hoe je sociale kaart of netwerk in de wijk eruit ziet. En meld je aan voor de Week van de Gezonde en Kansrijke Start!”